Orhan Sinan Dural

 Evlilik birliğinin sona ermesi denilince akla ilk olarak boşanma gelmektedir. Halbuki bir evlilik; ölüm, gaiplik, evlenmenin butlanı gibi nedenlerle de sona erebilmektedir. Bu yazımda evlilik birliğinin sona ermesi denilince ilk akla gelen sebep olan boşanma konusunda siz değerli okuyucularıma genel bilgiler vermek istiyorum.

***

            Boşanma hususunu temel olarak anlaşmalı ve çekişmeli boşanma olarak ikiye ayırabiliriz. Eşlerin anlaşmalı boşanmak istemeleri durumunda kanunen yerine getirilmiş olması gereken bazı şartlar bulunmaktadır. Öncelikle evliliğini anlaşmalı boşanma yoluyla bitirmek isteyen bir çift en az 1 yıl evliliğini sürdürmüş olmalıdır. Evliliğin 1 yıldan az sürmüş olması durumunda boşanma davası önce çekişmeli olarak aile mahkemesinde açılıp daha sonra tarafların anlaştığı hususlar hakkında protokol mahkemeye sunularak bu sürenin kısaltılması denenebilir. Süre konusunun dışında taraflar boşanmanın hukuki sonuçları üzerinde anlaşmaya vardıkları konuları bir protokol haline getirip mahkemeye sunmaları gerekmektedir. Ayrıca anlaşmalı boşanmalarda eşlerin davaya bizzat katılmaları zorunludur. Bu zorunluluğun sebebi şudur; eşlerin anlaşmalı boşanma protokolü içerisinde mahkemeye bildirdikleri hususları hâkimin teyit etmesi gerekmektedir.

***

            Taraflarların anlaşarak boşanmaları hem mahkemenin uzun sürmemesi hem de boşanma sonucundaki maddi ve manevi sonuçlar hakkında taraflara müzakere etme imkanı vermesi açısından  faydalı bir hukuki yoldur. Fakat boşanma gibi bir konuda uzlaşmaya varmak çoğu halde mümkün olmadığı için çekişmeli boşanma yoluda sıklıkla kullanılmaktadır. Çekişmeli boşanma davasıyla hakimin bir evliliği sonlandırabilmesi için medeni kanunda sayılmış bulunan kanuni nedenlerden en az bir tanesinin mevcudiyetinin hakime kanıtlanması gerekmektedir. Bu kanuni nedenler özel ve genel nedenler olarak ikiye ayrılmaktadır. Özel boşanma nedenleri şunlardır; Zina, Hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, Terk, Akıl hastalığı. Yukarıda sayılan özel boşanma nedenlerinin hepsinin ayrıntılı ve teknik unsurları ve kanıtlanma usulleri mevcuttur. Hepsini açıklamak için bir kitap yazmak gerekeceği için sadece isimlerini saymakla yetiniyorum. Bunlarında dışında bir de genel bir boşanma sebebi vardır. Bu genel boşanma sebebi evlilik birliğinin temelinden sarsılmasıdır. Halk arasında şiddetli geçimsizlik olarak bilinmektedir. Çekişmeli boşanma davası açarken en çok ileri sürülen sebeplerin başında gelir. Evlilik birliğinin devamı taraflardan artık beklenemeyecek kadar bozulduysa ve evliliğin devamı kendisinden beklenecek sonuçları doğurması hakkında bir umut kalmadıysa hakim evliliği bu nedene dayanarak sonlandırmaktadır.

***

            Boşanma gerçekleştikten sonra hakim boşanmanın hukuki sonuçları hakkında karar vermek zorundadır. Bu sonuçların bazıları şu şekildedir; evlilik boşanma yoluyla sona ererse eşler birbirine yasal mirasçı olamazlar, boşanan kadın evlenmeden önceki soyadını geri alır, maddi-manevi tazminat talepleri hakkında, yoksulluk ve iştirak nafakaları hakkında, çocukların velayeti hakkında ve velayet verilmeyen tarafla çocuğun iletişimi hakkında hakim bir karar verir. Bunun dışında bir de mal paylaşımı konusu vardır. Mal paylaşımı davası boşanma davası ile birlikte açılırsa mal paylaşımı davası boşanma davasının sonucunu bekleyecektir. Bu nedenle önce boşanma davasının açılması, bu dava sonuçlandıklatan sonra mal paylaşımı davasının açılması tarafların yararına olacaktır.